Radio
De radio in Nederland is pro-Duits geworden. Veel mensen luisteren liever naar Radio Oranje of de BBC. Maar dat is door de Duiters verboden en strafbaar!
Nog geen televisie
Radio is heel belangrijk, want er bestaat nog geen tv. Iedereen luistert naar de radio. Daarom willen de Duitse bezetters bepalen wat er op de radio te horen is. Alles moet pro-Duits zijn. Dit heet gelijkschakeling. Ook de kranten en de bioscoopjournaals worden gelijkgeschakeld.
Staatsomroep
Vanaf januari 1941 worden de radio omroepen vervangen door één staatsomroep onder NSB-leiding (gelijkschakeling). Die staatsomroep maakt pro-Duitse programma's. Maar dat betekent niet alleen (saaie) Duitse toespraken en journaals. Ook tijdens de leuke muziekprogramma's hoor je alleen maar positieve dingen (propaganda) over de bezetters.
Radio Oranje en BBC
Ook al is het verboden, voor het echte nieuws, vooral over de oorlog, luisteren veel Nederlanders naar de BBC (uit Engeland) en Radio Oranje. Radio Oranje is de zender van de Nederlandse regering in Londen. Twee keer per dag heb je een kwartier lang uitzending van Radio Oranje. De uitgezonden code berichten zijn belangrijk voor het verzet. De toespraken van koningin Wilhelmina zijn heel populair, ze geven hoop!
'De gans is uitgevlogen'
De code berichten van Radio Oranje zijn voor verzetsgroepen bedoeld. Zij weten dan bijvoorbeeld wat ze moeten doen of wanneer een wapendropping plaatsvindt. En als een code twee keer wordt uitgezonden dan gaat de dropping door. Hieronder enkele voorbeelden van code boodschappen:
- 'De zwaluwen komen terug in de lente' = Dropping tussen 22.00 en 00.00 uur.
- 'De kinderen van Versteeg moeten onder de wol' = Signaal voor 30.000 personeelsleden van de NS om te gaan staken op 17 september 1944.
- 'De gans is uitgevlogen' = Amerikaanse piloot is veilig in Londen aangekomen.
Moffenzeef
Luisteren naar de BBC en Radio Oranje is streng verboden, maar bijna niemand trekt zich daar iets aan. De Duitsers proberen de uitzendingen te storen. Handige knutselaars vinden een oplossing om de signalen van die stoorzenders weg te vangen: een speciale antenne: de moffenzeef of germanenfilter. In pamfletten, die de geallieerden vanuit vliegtuigen uitstrooien boven Nederland, kunnen de mensen lezen hoe zo'n apparaat gemaakt kan worden.
Radio inleveren
De radioprogramma's van de staatsomroep werken niet zoals bedoeld. De Nederlanders kiezen niet massaal de kant van de Duitsers. Ook is de bezetter bang dat Engelse radiozenders geheime aanwijzigen geven aan verzetsmensen. Daarom moet in april 1943 iedereen zijn radio inleveren.
Niet inleveren? Zware straf!
Wie zijn radio niet inlevert loopt kans op een zware straf. Daarom wordt bijna 80% van de radio's ingeleverd. Maar duizenden radio's verdwijnen onder vloeren of achterin kasten. Velen luisteren stiekem toch naar de radio.
Luciferdoosje
En er worden allerlei eenvoudige radio-ontvangertjes in elkaar geknutseld. Binnen een jaar verschijnen bovendien 150 nieuwe verzetskranten, waarin het radionieuws wordt verspreid.
Handige jongen
Theo Ibo is een handige jongen. Als de radio's moeten worden ingeleverd, maakt hij een 'kristalontvanger'. Het is een heel eenvoudig, gemakkelijk te verstoppen toestelletje, en je kunt er Radio Oranje mee ontvangen. Kristalontvangers zijn zeer gewild. Theo gaat er meer maken. Als in Amsterdam honger de kop opsteekt, trekt vader Ibo naar boeren in de omgeving om de ontvangers te ruilen voor voedsel.
Theo en zijn vader luisteren zelf iedere avond naar Radio Oranje. De andere gezinsleden hebben daar het geduld niet voor. Zij horen het nieuws wel van Theo.
