Illegale pers
Bijna 1300 verschillende verzetskranten
In totaal verschijnen er bijna 1.300 verschillende illegale kranten. Er zijn veel plaatselijke edities en alle politieke en religieuze groeperingen hebben hun eigen krant. De oplagen lopen sterk uiteen. Sommige krantjes worden in de huiskamer getypt en gestencild en onder buurtgenoten verspreid.
Illegale kranten brengen nieuws over het oorlogsverloop en hebben een belangrijke morele functie. Ze bestrijden de Duitse propaganda en sporen aan tot verzet. In het laatste bezettingsjaar schrijven ze ook veel over de toekomst van Nederland na de oorlog.
Lees hier meer hier over de illegale pers.
Landelijk
De grote landelijke illegale kranten, zoals Het Parool, Vrij Nederland, De Waarheid, Trouw en Ons Volk, worden op den duur meestal gedrukt. Deze kranten beschikken over een netwerk van mensen die nieuws verzamelen en de verspreiding organiseren.
'In de legale kranten stond alleen maar propaganda; de Duitsers wonnen ongeveer alles wat er te winnen was. Het lezen van de illegale kranten was van belang voor het oorlogsverloop. Je putte er kracht uit. Trouw kreeg ik van iemand in de straat, Het Parool kwam gewoon in de bus. Mijn vader, die Joods was, wilde er niets van weten. Hij was bang. Daarom lazen we de kranten stiekem.'
Paula Joachimsthal, scholier, Amsterdam
Niet zwichten voor chantage
De student Wim Speelman speelt een belangrijke rol in de organisatie van de illegale kranten Vrij Nederland en Trouw. De Sicherheidsdienst weet kennelijk wie hij is. In 1944 belooft de SD het leven van 23 ter dood veroordeelde Trouw-medewerkers te sparen als Trouw niet langer verschijnt. Speelman hoeft maar een briefje te tekenen.
Het is een zware beslissing. Maar, vindt Speelman, als hij zwicht is dat een dolkstoot in de rug van iedere Nederlander die door Trouw tot verzet is aangespoord. 'Doorgaan', besluit hij. De 23 doodvonnissen worden voltrokken. Een half jaar later wordt ook Speelman gearresteerd en doodgeschoten.
Surinamer in verzet
Anton de Kom zet zich in de jaren dertig in voor een vrij Suriname. Hij voert ook actie onder werklozen. Vanwege zijn politieke activiteiten wordt hij op 10 mei 1933, na meer dan drie maanden gevangenschap, zonder vorm van proces naar Nederland verbannen. Als linkse activist raakt hij tijdens de bezetting al snel betrokken bij het verzet. Hij wordt een vaste medewerker van het illegale blad De Vonk.
Op 7 augustus 1944 wordt De Kom op straat aangehouden. De politie vindt bezwarend materiaal in zijn tas. De Kom zit vervolgens opgesloten in de concentratiekampen Vught, Oranienburg en Neuengamme. Hij verricht zware dwangarbeid voor de Heinkel-vliegtuigfabrieken. Op 24 april 1945, vlak voor de bevrijding, wordt De Kom op transport gesteld naar het kamp Sandbostel. Daar komt hij om het leven.
