Ga direct naar de hoofdnavigatie Ga naar de hoofdinhoud Ga direct naar de hoofdnavigatie Ga direct naar zoeken

1930-1939: De vette crisisjaren

Genoeg voor iedereen

Om er voor te zorgen dat kinderen - ondanks de crisis - genoeg melk kunnen blijven drinken, deelt de overheid in 1937 voor het eerst schoolmelk uit in arme wijken van Rotterdam. In de crisisjaren van de jaren dertig zijn veel mensen werkloos en is er grote armoede. Toch is er voor iedereen genoeg te eten. De voeding is weinig gevarieerd. Vanuit de angst voor ondervoeding, eten mensen vooral stevige kost met aardappelen en het liefst met veel vlees en vet. Groenten vindt men helemaal niet belangrijk.

Schoolklas met schoolmelk.
Schoolklas met schoolmelk.

Beschikbaar

Boter, kaas, eieren en vet

  • groot stuk kaas
  • grote fles met volle melk
  • flink stuk boter
  • flink stuk margarine
  • bak met reuzel
  • plantaardige olie
  • eieren

Vlees en vis

  • groot stuk spek
  • haring
  • paling
  • mosselen en garnalen
  • stuk kip

Aardappelen, granen en peulvruchten

  • 5 aardappelen (ongeschild)
  • peulvruchten
  • rijst
  • 6 sneden wit brood

Groente en fruit

  • selectie beschikbaar fruit inheems o.a. appel, peer
  • geïmporteerd fruit: banaan, sinaasappel
  • 2 wortelen
  • bloemkool
  • ui

Overig

  • flinke hoeveelheid suiker
  • koffie en thee
  • specerijen (kaneel, peper, nootmuskaat, kruidnagel, foelie)
  • chocolade

Pierre Wind: wat zou je daar nu van kunnen maken?

Te denken valt dat wij vroeger veertig eieren met ons drieën in de week gebruikten, en vier à vijf pond boter.
Ina Boudier-Bakker in 1944 over de vooroorlogse periode

Ontbijt

In de jaren dertig staan bij het ontbijt volle melk en vette kaas op tafel. Op brood wordt een dikke laag vet gesmeerd: boter, margarine of reuzel (gestold dierlijk vet).

Margarine
Haringkar in Rotterdam, 1937.
Haringkar in Rotterdam, 1937.

Hoofdmaaltijd

Bij de hoofdmaaltijd hoort als het even kan vet vlees, zoals klapstuk of doorregen spek. Vis is goedkoper dan vlees. Vooral armere mensen eten haring uit de Noordzee, paling en snoekbaars uit het IJsselmeer en mosselen uit Zeeland.

Tarwebrood, aardappelen en rijst

In de westelijke steden wordt veel wit tarwebrood gegeten; in Amsterdam is ruim 90% van het brood wit. Aardappelen zijn belangrijk in de Nederlandse keuken. Ze worden geschild en vervolgens lang gekookt, voor stamppot ongeveer één uur. Rijst komt uit Nederlands-Indië en wordt onder andere gebruikt in Nasi Goreng en rijstebrij.

Fragment van een affiche bij de tentoonstelling 'Eten in Oorlogstijd', met daarop een recent gemaakt gerecht met ingrediënten uit de jaren '30. Zie ook de film hierboven.
Fragment van een affiche bij de tentoonstelling 'Eten in Oorlogstijd', met daarop een recent gemaakt gerecht met ingrediënten uit de jaren '30. Zie ook de film hierboven.

Groente en fruit

Nederland verbouwt veel verschillende groenten, waarvan in 1939 meer dan de helft wordt geëxporteerd. Men vindt het eten van verse groenten niet belangrijk. Werklozen kunnen van de overheid een bijdrage krijgen om groenten te kopen, maar daar wordt meestal geen gebruik van gemaakt. 

In plaats van groenten worden vaak appels en peren in de stamppot verwerkt. De kooktijd van de appels in deze Hete Bliksem is maar liefst één uur. Ook groenten worden in veel gerechten helemaal stuk gekookt.

Tijdens de jaren '30 importeert Nederland verschillende vruchten uit Zuid-Europa: bananen, sinaasappels, citroen, grapefruit, vijgen en mandarijnen

Zomergroenten
Aankondiging van de distributie van suiker.
Aankondiging van de distributie van suiker.

Suiker

In 1939 gaat suiker op de bon om te oefenen met de distributie. Iedereen heeft recht op één pond suiker voor veertien dagen.

Koffie, thee en suiker gewonnen uit suikerriet en specerijen als peper, kaneel en nootmuskaat komen vooral uit Nederlands-Indië.  In Nederland wordt suiker gemaakt van suikerbieten. Per persoon per dag wordt zo’n 68 gram suiker gegeten. Ter vergelijking: tegenwoordig is dat ongeveer 49 gram.

 

Chocolade

Cacao

De cacao die nodig is om chocolade te maken, wordt onder andere geïmporteerd uit Nederlands-Indië. Nederland behoort in de jaren dertig tot de top vier landen van de wereld waar de meeste cacao wordt verbruikt.

Meer artikelen uit dit dossier

Er is veel meer te vertellen over dit onderwerp. Lees snel verder op onderstaande pagina's.