Ga direct naar de hoofdnavigatie Ga naar de hoofdinhoud Ga direct naar de hoofdnavigatie Ga direct naar zoeken

Anti-Duitse propaganda

De geallieerden voeren propaganda tegen Duitsland. Uit vliegtuigen droppen ze propagandamateriaal (o.a.flyers, brochures, sigarettenpakjes, luciferdoosjes) boven Nederland. En vanuit Engeland zendt de BBC uit over het verloop van de oorlog.
Ook het verzet voert propaganda, vaak als reactie op de Duitse propaganda.

De V-actie

In het voorjaar van 1941 beginnen de geallieerden een propaganda-actie. Het wordt de V-actie met de 'V' van 'victory' (overwinning). Het doel is om de Nederlandse bevolking moed in te praten dat Duitsland overwonnen zal worden. 
De BBC roept Nederlanders op om de letter 'V' op muren te kalken. Ook begroeten mensen elkaar met het V-teken met twee vingers.
De Duitsers reageren hierop met hun eigen V-actie. Lees hierover in het artikel Duitse propaganda.

 

De Engelse premier Churchill maakt het V-teken met twee vingers.
De Engelse premier Churchill maakt het V-teken met twee vingers.

Sigaretten en theezakjes

De 'V' staat o.a. op flyers en brochures die boven Nederland worden gedropt. Ook gooit de R.A.F. (Royal Air Force, Britse koninklijke luchtmacht) pakjes sigaretten, lucifers en theezakjes naar beneden, met teksten als 'Houdt moed!', 'Oranje zal overwinnen!' en 'Nederland zal herrijzen.'

 

Sigarettenpakje met de 'W' (eigenlijk twee in elkaar geschoven 'V' letters!) van Wilhelmina, 'V' letters en op de zijkant de tekst 'Oranje zal overwinnen'.
Sigarettenpakje met de 'W' (eigenlijk twee in elkaar geschoven 'V' letters!) van Wilhelmina, 'V' letters en op de zijkant de tekst 'Oranje zal overwinnen'.
V-actie materiaal door de geallieerden gedropt boven Nederland. Linksonder een theezakje uit Nederlands-Indië dat theezakje uit Nederlands-Indie dat toen nog niet geannexeerd was door Japan (voor december 1941).
V-actie materiaal door de geallieerden gedropt boven Nederland. Linksonder een theezakje uit Nederlands-Indië dat theezakje uit Nederlands-Indie dat toen nog niet geannexeerd was door Japan (voor december 1941).
Hitler hulpeloos met de armen in de lucht: hij verzuipt!!

Verzets V-actie

Het verzet bedenkt op zijn beurt eigen manieren om mee te doen aan de propagandaoorlog. Als reactie op de Duitse V-actie (zie artikel Duitse propaganda) bekladden ze Duitse posters, veranderen de 'V' in de 'W' van Wilhelmina, of de 'V' van victorie wordt opeens de 'V' van Verliest. Of de 'V' wordt een hulpeloze Hitler met de armen omhoog: Duitsland (Hitler) verzuipt.

1 april

Verzetsmensen maken ook illegale kranten en eigen posters en ze verspreiden pamfletten.

De Duitse propaganda wordt vaak belachelijk gemaakt. Zo wordt onder de leus 'Duitsland wint op alle fronten' de opmerking '1 april' gezet. De avond voor 1 april zijn meer dan honderd van deze posters geplakt.

Duitschland wint op alle fronten-1 april.

Ik was erbij

Krijn Dolman, de maker van het 1 april poster, vertelt:
'In 1941 hing de hele stad vol affiches posters en spandoeken met 'V = Duitsland wint op alle fronten'. Iedere dag werd over de radio verkondigd dat het Duitse leger grote succes boekte en dat Moskou de hoofdstad van Rusland wel snel zou vallen.
Maar Duitsland verloor en die leus kreeg zo iets ironisch. We vonden het tijd om te laten merken dat we de aanwezigheid van de moffen niet waardeerden.'

Links: het linoleum waar de poster in is gesneden. Rechts: door met inkt het linoleum in te rollen kon een poster worden 'gedrukt'.'
Links: het linoleum waar de poster in is gesneden. Rechts: door met inkt het linoleum in te rollen kon een poster worden 'gedrukt'.'
Poster.
Poster.

Apart geval

Deze poster is een apart geval. Hij is zo veranderd dat niet de Jood, maar Hitler en het Duitse leger worden getroffen door de 'V'. De kroon van koningin Wilhelmina en de OZO (van Oranje Zal Overwinnen) zijn er ingetekend. Net als de tekst 'Deutsche Wehrmacht' (= Duits leger) en het haar, het snorretje en het militaire pak van de man (Hitler) die geplet wordt. 

Deze poster is oorspronkelijk gemaakt door de Duitse bezetter. Er stond een 'V' van Victorie, Duitschland wint voor Europa op alle fronten, die een Joodse man treft. Zie ook het artikel Duitse propaganda.

Oranje

Oranje - de kleur van het koningshuis - is heel belangrijk: er worden oranje (en rood-wit-blauwe) strikjes, speldjes, hangertjes, boekenleggers en letters 'W' van Wilhelmina gemaakt. Op straten en muren worden leuzen gekalkt. Bijvoorbeeld OZO: Oranje Zal Overwinnen.

Oranjevitrine
Diverse voorwerpen die met oranjeverering te maken hebben.
OZO wand
Radio

Radio

Radio is heel belangrijk, want er bestaat nog geen tv. Iedereen luistert naar de radio. Daarom moet alles pro-Duits zijn. Dit wordt gelijkschakeling genoemd. Naast de radio programma's worden ook de bioscoopjournaals en de kranten gelijkgeschakeld. Maar de mensen in Nederland luisteren liever naar de BBC met het geallieerde verslag over de oorlog of naar Radio Oranje. Daarom moet vanaf april 1943 iederen de radio inleveren.

 

Foto van een depot met ingeleverde radio's.
Foto van een depot met ingeleverde radio's.

Niet inleveren? Straf!

Wie zijn radio niet inlevert loopt kans op een zware straf. Daarom wordt bijna 80% van de radio's ingeleverd. Maar duizenden radio's verdwijnen onder vloeren of achterin kasten. Mensen gaan ook allerlei eenvoudige radio-ontvangertjes in elkaar knutselen (zie ook het artikel over radio). Binnen een jaar verschijnen bovendien 150 nieuwe verzetskranten, waarin het radionieuws wordt verspreid.

Radio Oranje

Twee keer per dag is er op de BBC een kwartier lang uitzending van Radio Oranje, de zender van de Nederlandse regering in Londen. De uitgezonden code berichten voor het verzet zijn belangrijk. En de toespraken van Koningin Wilhelmina zijn heel populair. Ze spreekt de Nederlanders moed in en geeft de mensen hoop!

Uit de toespraak van 28 juli 1940:
'Ik wek mijn landgenoten in het vaderland en overal waar zij zich bevinden, op om, hoe donker en moeilijk de tijden ook zijn, te blijven vertrouwen in de eindoverwinning van onze zaak, die niet alleen sterk staat door kracht van wapenen, doch niet minder door het besef, dat het thans gaat om onze heiligste goederen.
Ik heb gezegd.'

Koningin Wilhelmina sprak het Nederlandse volk in totaal 34 keer toe via Radio Oranje.
Koningin Wilhelmina sprak het Nederlandse volk in totaal 34 keer toe via Radio Oranje.

Germanenfilter

Luisteren naar de BBC en Radio Oranje is verboden, maar bijna niemand trekt zich daar iets van aan. De bezetters proberen de uitzendingen te storen. Handige knutselaars vinden een oplossing om die stoorzenders weg te vangen: een speciale antenne: het zogenaamde germanenfilter of moffenzeef.

Meer over (illegale) radio in het artikel: Radio

Een 'gemanenfilter' of 'moffenzeef'.
Een 'gemanenfilter' of 'moffenzeef'.

Meer artikelen uit dit dossier

Er is veel meer te vertellen over dit onderwerp. Lees snel verder op onderstaande pagina's.